L-03 FIZIOKRATIZMI Prof.Dr. Sinan Ademaj Ideja (Shkolla ekonomiste - Lindi n gjysmn e dyt t shek. XVIII - Franc, n krye me Quesnaj-in, Shkoll ekonomiste - Fiziokratia, Sundim i natyrs; rend natyror - Koncepti i fiziokratve : "Laissez faire et laissez passer, le monde va de lui mme!" ("Let do and let pass, the orld goes on by itself!)
Gjrat le t shkojn lirisht, sipas dshirs s tyre Fiziokratizmi.. - Bujqsia sht sfera e vetme ekonomike e cila jep prodhim te pastr-Produit net -Quesnai prodhimin e pastr e shqyrton si mbivler prdoruese-materie t rritur. -Prodhimi i pastr - nevoja e futjes s sistemit unik tatimor t cilin duhet ta paguajn vetm pronart e toks, q u takon e tr vlera e rikrijuar n bujqsi Fiziokratizmi.
Quesnaj Parimet e pushtetit ekonomik (1758),ndarja e shoqris n klasa: - Klasa prodhuese (klasa produktive): bujqit dhe kapitalistt - Klasa e pronarve: mbreti dhe oborrtart, aristokratt dhe klerikt; - Klasa joprodhuese: t tjert, q punonin jasht bujqsis Prfaqsuesit e fiziokratizmit Fransua Kene (Franois Quesnay, 1694 -1774);
Dipon De Nemur (Dupont de Nemours, 1739- 1817); Viktor Riketi (Mirabeau, Victor Riqueti, 1715 1789); Marsej de la Revijer (Mercier de la Riviere, 1720 -1723); An Rober Zhak Tyrgo
es Turgot, 1727-1781). (Amme Robert Jacqu Fransua Kene Themelues dhe teoricien i njohur i shkolles fiziokrate Tabela Ekonomike 1758 analizon riprodhimin ne bujqsi me t gjitha kushtet dhe supozimet e tij, Barti hulumtimin n lmin e Franois Quesnay 1694 -1774
prodhimit Objekt i analizs s tij ishte prodhimi bujqsor. Idet kryesore : a) Prodhimi i pastr; b) Kmbimi ekuivalent dhe c) Analiza e prodhimit Shema e Prodhimit te Kene Shema e riprodhimit prbhet nga: - Klasa prodhuese bujqsore
(blersit e tokave, puntort t cilt me pun krijojn fitimi tepris) - Pronart e tokave (profit kan rentn, eprort ushtarak etj) - Klasa joprodhuese tyre nuk krijon mbivler)
(manifakturistt ku puna e Analiza e riprodhimit sipas Kenes Produkti global vjetor q krijohet n bujqsi sht 5 miliard franga: tr qarkullimi i mallit dhe ai monetar bhet n 5 faza: 1. Pronart blejn nga klasa prodhuese mjete jetese pr nj miliard franga, 2. Pronart blejn nga klasa sterile pr miliardin e mbetur, 3. Klasa sterile pr miliardin e fituar blen mjete jetese nga klasa prodhuese, 4. Klasa prodhuese blen prej klass sterile pr nj miliard fabrikate 5. Klasa sterile me at miliard blen nga klasa prodhuese
Tab. 1. Rezultatet e transaksioneve sipas veprs s Kenes Tabela Ekonomike Klasa prodhuese Klasa e pronarve Klasa joprodhuese Avanset vjetore t ksaj T hyrat prej 2 miliard i takojn Avansi i ksaj klase klase jan 2 miliard, ku jan ksaj klase, nga kjo shpenzon 1 kap shumn 1 miliard
prodhuar 5 miliard nga miliard pr blerje nga klasa ku klasa joprodhuese i prodhimi neto apo t hyrat. prodhuese kurse miliardi tjetr shpenzon n blerjen e shfrytzohet pr blerje nga lndve t para te klasa joprodhuese. klasa prodhuese. Ekuivalenca e kmbimit - Kene - Mbivlern e krkon n prodhim, jo n qarkullim - Kmbimi mund t jet i dyfisht: S pari: Kmbimi i drejtprdrejt (produkti i nj lloji kmbeht me lloj tjetr t produktit), S dyti: Kmbimi paraqitet me shfaqjen e paras, e
kjo llogaritet si koh e qarkullimit t thjesht t mallrave. - N kushtet e konkurencs s lir bhet kmbimi i vlers s barabart pr vlern e barabart. - Prandaj tregtia nuk mund t jet burim i pasuris. Koncepti i Kenes mbi paran Mall mall (M-M).Mall - Para - Mall(M-P-M) - Prdorimi i paras sht q t lehtsoj kmbimin e
frytve t toks; - Peng n mes t shitjeve dhe blerjeve; - Paraja nuk sht qllimi kryesor i kmbimit; - Mirqenia e nj shoqrie bazohet n masn e produkteve bujqsore, q prher prodhohen, e jo n para q jan pasuri sterile.
Koncepti i Kenes mbi teorin e vlers - Kene nuk jep ndonj teori t sakt t vlers; - Nuk e ka t qart ndryshimin ne ms t vlers s kmbimit dhe vlers s prdorimit; - mimi i natyrshm- formohet nga prodhimi material dhe nuk varet nga faktort e tregut - mimi korent - Profiti i siprmarrsit sht dhurat apo pag pr pun. Dipon De Nemur
(Dupont de Nemours, 1739-1817); - Ekonomist dhe politikan francez; - Ka botuar nj numr t madh t punimeve m karakter ekonomik; - U muarr me problemet aktuale lidhur me fiziokratizmin Dupont de Nemours
(1739-1817) Viktor Riketi- Mirabo Fillimisht ishte adhurues i merkantilizmit, m von iu kthye fiziokratizmit; U angazhua pr mosprzirjen e shtetit n jetn ekonomike Mirabeau, Victor Riqueti (1715 -1789) Kritikoi Politikn tatimorevetm nj lloj i tatimit; tatimi pastr prodhues.
Marsej de la Revijer (1720 -1723); Kritikues i doktrins merkantiliste U angazhua pr konkurenc t lir ekonomike dhe heqje t barrierave tregtare An Rober Zhak Mendimi i tij ekonomik ndryshon nga fiziokratizmi; Puna bujqsore sht burimi i vetm i do pasurimi. Amme Robert
Jacqu es Turgot (1727-1781) Dy klasa t shoqris: Klasa prodhuese apo klasa e bujqve dhe Klasa e paguar apo zejtare; T dy klasat jan produktive
